برق گرفتگی پدیدهای روزمره اما ویرنگر
برق گرفتگی از جمله موارد آسیبزا در زندگی روزمره بوده و میتواند از تنشی بسیار کوچک تا خطر مرگ گسترده شود. از سوی دیگر با توجه به نقش وسایل برقی در تمام ابعاد زندگی، پدیده برق گرفتگی برای هر فردی بسیار محتمل است. در نتیجه شناخت خطرهای برق و شیوههای جلوگیری از آن میتواند به زندگی بیخطر و با آرامش ما در کنار لوازم برقی کمک کند.
برقگرفتگی و آسیبهای ناشی از آن
برقگرفتگی، زمانی رخ میدهد که بدن فرد، بخشی از یک مدار الکتریکی برای عبور جریان برق میشود. در هنگام برق گرفتگی، جریان برق از نقطه متصل با سیم و کابل یا منبع انرژی وارد بدن شده و از نقطه متصل با زمین خارج میشود. این فرایند، به تمام نقاط مسیر انتقال جریان الکتریسیته آسیب وارد میکند. بهویژه استکاک ناشی از عبور جریان برق، باعث افزایش حرارت شده و این حرارت، سبب نابودی سلولهای بدن میشود. همچنین عبور جریان برق باعث ناکارآمدی عضلات، قلب و حتی سیستم عصبی شده و حتی میتواند منجر به از بین رفتن عملکرد این اعضا شود.
آسیبهای ناشی از برقگرفتگی
سوختگی
سوختگی از شایعترین آسیبهای برق گرفتگی است که بسته به شدت جریان عبوری، میتواند بسیار شدید بوده یا سطحی باشد.
سکته قلبی
عبور جریان برق از بدن میتواند باعث ایجاد اختلال در عملکرد قلب شود. این اختلال از آریتمی قلبی تا سکته قلبی میتواند گسترده شود. در نتیجه یکی از عوامل سکته قلبی، برق گرفتگی است.
تشنج
اختلال در سیستم عصبی مرکزی، میتواند باعث ایجاد تشنج در افراد شود. در ادامه نیز تشنج ناشی از برق گرفتگی اگر شدید باشد، ممکن است منجر به ایجاد مشکل در تنفس و نهایتاً خفگی افراد شود.
احساس سوزنسوزن شدن
احساس سوزنسوزن شدن به دلیل آسیبهای درونی ناشی از جریان برق بر روی عضلات بوده که میتواند تا آسیب شدید عضلانی هم برسد. این آسیب شدید با افزایش جریان برق، میتواند به آسیبهای داخلی شدیدتری نیز منجر شود.
فلج کامل
فلج کامل نیز در پی آسیب به سیستم عصبی مرکزی ایجاد شده و میتواند موقت یا دائمی باشد.
تغییرات فشار خون
محتمل است که تغییرات فشار خون در پی برق گرفتگی، از تأثیرات جریان برق بر روی قلب بوده که در نتیجه اختلال در تپش قلب، فشار خون نیز تحت تأثیر قرار میگیرد.
شکستگیهای ناشی از پرت شدن
جریان برق و خصوصاً جریانهای با فشار قوی، میتوانند به پرتاب شدن فرد منجر شوند که در پی آن، ضربههای شدیدی به فرد و خصوصاً سر او وارد میشود حتی ممکن است کشنده باشد.
نقص در حافظه
فراموشیهای پس از برق گرفتگی، معمولاً در طی دو هفته از بین میرود، اما این امکان وجود دارد که مدت زمان بیشتری باقی بماند.
عوامل اثرگذار بر تشدید آسیبهای برق گرفتگی
رطوبت بدن یا لباس
در صورت برق گرفتی، اگر بدن یا پوشش بر روی آن مرطوب باشد، جریان برق بیشتری به بدن منتقل شده و این میتواند عمق و میزان برق گرفتگی را افزایش دهد. در نتیجه در حین فعالیتهایی که همجوار با سیم و کابل است، همواره به میزان رطوبت بدن و پوشش خود توجه نمائید.
وجود اجسام فلزی بر روی لباس
اجسام فلزی، جزو مواردی است که مورد غفلت قرار میگیرد، در حالی که باعث افزایش رسانایی سطح بدن شده و مانند رطوبت، انتقال جریان الکتریسیته را تسهیل میکنند. در نتیجه به اجسام فلزی موجود در لباسها نیز باید توجه کرد.
جریان متناوب
بالا و پایین شدن شدید جریان برق، میتواند باعث رسانا شدن موانعی شود که قبل از آن رسانا نبودند و باعث برق گرفتگی شود.
احساس عصبانیت
بطور کلی احساس عصبانیت، افراد را آسیبپذیرتر کرده و این میتواند باعث صدمه دیدن بیشتر افراد شود.
شیوههای پیشگیری و مواجه با برقگرفتگی
شیوههای پیشگیری
درمورد شیوههای پیشگیری از برق گرفتگی، دقیقاً باید به مواردی که در مقاله 0 تا 100 خطرات برق در زندگی روزمره به آن اشاره شد، توجه داشت. برای مثال، سیم و کابل متناسب با جریان عبوری و مسیر انتقال نیرو، استفاده از کابلهای نسوز و محافظ جان، استفاده از سیستم ارتینگ یا میله برقگیر یا رعایت موارد ایمنی در شرایط پرخطر مانند حمام و در نهایت رطوبت موجود بر روی لباس یا بدن میتوان اشاره کرد. در کنار این موارد، میتوان به نکات زیر نیز توجه داشت:
-
نظارت مداوم
ارزیابی مداوم کلیدوپریزها، سیم و کابل و دستگاههای الکتریکی موجود در منزل، باعث میشود تا قبل از ایجاد نقص فنی، قطعی یا فرسودگی این وسایل، آنها را تعویض کرده یا سرویس کنید.
-
استفاده از قطعکنندههای مدار متصل به زمین [1](GFCIs)
دستگاههای قطعکننده مدار متصل به زمین، در شرایط محیطی مرطوب و پرریسک مانند حمام یا آشپزخانه قرار گرفته و از برق گرفتگی در این محیطها جلوگیری میکند.
-
توجه بیشتر در موقعیتهای مرطوب
بطور کلی پرهیز از قرار دادن ابزار الکتریکی در محیطهای مرطوب یا دست زدن به کلید و پریز در شرایطی که خیس هستند، میتواند از احتمال خطرات آتی جلوگیری کند.
-
بررسی سیمکشی منزل یا محل کار که به صورت اصولی تنظیم شده باشد
این بررسی شاید نیاز به افراد متخصص داشته باشد که قبل از تحویل گرفتن منزل از صاحب قبلی، تمام سیمکشیها و کابلکشیها ارزیابی شوند تا نقاط ضعف، خرابیها یا پوسیدگی سیم و کابل از قبل تشخیص داده شود.
-
جابجایی وسایل الکتریکی به صورت اصولی
وسایل الکتریکی بهطور کلی استفاده کننده از جریان برق بوده و همواره دارای میزانی الکتریسیته هستند، در نتیجه در هنگام جابجایی این ابزار، سعی کنید تا کمترین فشار ممکن را به سیستم برقی یا موتور آنها آورده و از خسارات احتمالی نیز جلوگیری کنید.
شیوه مواجه با موقعیت برق گرفتگی انسان
برای مقابله با برق گرفتگی، باید به سلسله اقدامهایی توجه نمود که منجر به آسیب نشود:
- خاموش کردن منبع برق
- تماس نداشتن با مصدوم در صورت احتمال وجود برق
- در صورت وجود برق در مصدوم، انتقال او با وسیلهای نارسانا
- انجام کمکهای اولیه برای احیای مصدوم
برق گرفتگی خفیف
تمام شوکهای الکتریکی، به عواقب جدی منجر نمیشوند. در برخی موارد، در برق گرفتگی سطحی یا خفیف، معمولاً جریان برق از پوست بدن رد نمیشود یا با شدت بسیار کمی عبور میکند. اگرچه عبارت خفیف تا حدی باعث میشود این مدل از برق گرفتگی آن را جدی نگیریم اما برق گرفتگی خفیف نیز میتواند آسیبهایی به همراه داشته باشد.
علل ایجاد برق گرفتگی خفیف
- تماس تصادفی با دستگاههای الکتریکی ناسالم یا منابع الکتریکی با ولتاژ برق پایین
- سیمکشیهای پوسیده یا پاره شده و محیطهای مرطوب ایجاد میشود.
- عدم عایقبندی مناسب یا کافی سیم و کابل موجود در ساختمان، کلید و پریزهای در مواجه با آب یا سیم و کابل وسایل الکتریکی که به هر دلیلی پوسیدهاند یا لخت شدند.
عوارض برق گرفتگی خفیف
عوارض و علائم موجود در برقگرفتگی خفیف عبارتاند از:
- حس مورمور شدن
- انقباض عضلانی موقت
- کمخونی یا درد موقت محل در تماس با برق
- قرمزی پوست یا سوختگیهای بسیار خفیف
- اختلالات خفیف قلبی
برق گرفتگی خفیف دست
برق گرفتگی خفیف دست، در پی ورود جریان برق به دست رخ داده و معمولاً به دلیل تماس دست با وسایل برقی یا کلید و پریز است. برق گرفتگی دست میتواند از طریق تماس با شیئ الکتریکی، نصب نادرست دستگاههای الکتریکی، عدم استفاده از پوشش ایمنی مانند دستکش در هنگام انجام کارهای فنی یا جابجایی وسایل الکتریکی اتفاق بیفتد. همچنین علائم برقگرفتگی خفیف دست عبارتاند از احساس مورمور شدن دست، انقباض موقت عضلات دست، احساس درد درونی در دست و تورم بخش آسیب دیده.
برق گرفتگی شدید
برق گرفتگی شدید را معمولاً به برق گرفتگی با برق فشار قوی میگویند که به آسیب شدید یا مرگ ناشی از شوک الکتریکی میتواند منجر شود. این حادثه تهدیدکننده زندگی افراد بوده و حتی اگر افراد جان سالم از آن به در ببرند، باز هم میتواند پیامدهای مادامالعمری داشته و نیاز به رسیدگیهای ایمنی بلافاصله است.
علل برقگرفتگی شدید
1- تماس با خطوط برق با ولتاژ بالا
بطور کلی، تماس تصادفی با خطوط هوایی برق یا دستگاههای الکتریکی حامل ولتاژ بالای برق، خطر برق گرفتگی شدید را به همراه دارد.
2- نقص فنی در دستگاههای الکتریکی با ولتاژ بالا
دستگاههای الکتریکی صنعتی که از میزان برق با ولتاژ بالا استفاده میکنند، اگر دچار نقص فنی شده یا کابلهایی با بریدگی یا خوردگی داشته باشند، میتوانند آسیبهای بسیار شدیدی را به لوازم الکتریکی وارد کنند.
3- عدم رعایت تدابیر امنیتی و ایمنی در صنایع تولیدی
استفاده از تجهیزات محافظتی مانند دستکش عایق یا کلاه ایمنی، میتواند از جان افراد در هنگام وقوع سوانح الکتریکی محافظت کند. عدم استفاده از این پوششها خصوصاً در محیطهای صنعتی میتواند به قیمت جان افراد تمام شود.
عوارض برق گرفتگی شدید
برق گرفتگی با کابل فشار قوی، به همراه عوارض بسیار شدیدتری نسبت به برق گرفتگی معمول یا خفیف است. تعدادی از این نشانهها عبارتاند از:
-
اختلالات قلبی
جریان فشار قوی با از بین بردن نظم در ضربان قلب، ریتم طبیعی قلب افراد را تخریب کرده و منجر به مرگ قلبی، آریتمیهای شدید یا حتی فلج عضلانی میشود.
-
آسیبهای عضلانی
وجود انقباضهای عضلانی شدید، تشنج یا حتی فلج عضلانی از تأثیرات جریان الکتریکی بر ساختار عصبی عضلات بدن است.
-
سوختگی شدید
سوختگیهای بسیار شدید سطح دو یا حتی سطح سه در پی تماس با ولتاژهای بسیار بالای برق چندان دور از نظر نبوده و اگر این سوختگیها در اعضای حیاتی بدن مانند سر یا سینه اتفاق بیفتد، نیاز به رسیدگیهای بلافاصله داشته و در غیر این صورت احتمال مرگ افراد بسیار بالا میرود.
-
آسیبهای عصبی
سیستم عصبی مرکزی نسبت به جریان برق فشار قوی بسیار آسیبپذیر بوده و میتواند منجر بع تشنج، از دست رفتن هشیاری و نهایتاً آسیب دائمی به مغز شود.
مراحل واکنش در موقعیت برق گرفتگی فشار قوی
-
اطمینان از ایمنی شخصی
در ابتدا باید مراقب ایمنی خودتان باشید. در چنین شرایطی بررسی کنید که بدن مصدوم دارای جریان برق است یا خیر. درصورت اتصال مصدوم با منبع برق، تا زمان قطع منبع برق یا جدا کردن مصدوم به وسیله ابزار نارسانا، به هیچ عنوان با بدن مصدوم تماس نداشته باشید.
-
تماس با خدمات اورژانس
بلافاصله شماره اورژانس 115 را گرفته و وضعیت مصدوم را توضیح دهید. همچنین دیگر همکاران را آرام کنید تا واکنش هیجانی نشان ندهند. مراقب باشید که تا آنجا که ممکن است بدن مصدوم را حرکت ندهید، زیرا برق فشار قوی میتواند به استخوانها و ستون فقرات مصدوم آسیب زده باشد و در چنین شرایطی، جابجاییهای ناآگاهانه میتواند به قطع نخاع و فلج شدن مصدوم منجر شود.
-
تنفس قلبی و ریوی
در صورت لزوم و عدم وجود تنفس در فرد قربانی، اگر تماس با بدن مصدوم باعث خطری برای شما نداشت، انجام CPR یا تنفس قلبی و همچنین تنفس مصنوعی میتواند فرد قربانی را از مرگ نجات دهد.
سخن آخر
شرایط برق گرفتگی خفیف یا شدید همواره آزاردهنده است و هیچکس دوست ندارد با آن مواجه شود. در نتیجه شناخت آسیبهای برق گرفتگی و علل برق گرفتگی در شرایط بحرانی میتواند بسیار کمککننده باشد. برای مطالعه بیشتر در این زمینه، میتوانید به مقاله 0 تا 100 خطرات برق در زندگی روزمره مراجعه نمایید.
[1] Ground Fault Circuit Interrupters